Zeer opvallend is de opkomst van de sociale media: mensen wisselen via Internet allerlei informatie uit. Populair worden sites als LinkedIn, Facebook, Hyves, Twitter. Filmpjes geschoten met smartphones worden direct geüpload naar YouTube. Men spreekt met elkaar via de moderne 'beeldtelefoon-technieken' als Skype. Er ontstaat een 'social cloud'.

Op deze wijze ontstaan 'communities'. In het (hoger) onderwijs kúnnen al deze technieken goed gebruikt worden. Maar instellingen voor hoger onderwijs moeten daar nog erg aan wennen - laat staan dat ze de nieuwe mogelijkheden -op grote schaal- inzetten bij hun onderwijs!

Door deze ontwikkelingen en mogelijkheden zijn mensen -en dus óók studenten!- niet alleen consumenten, 'cliënten', maar ook zelf producenten geworden. Zij slaan massaal aan het twitteren en het bloggen (maken en onderhouden van een weblogboek).

De digitalisering van de maatschappij dringt volop het onderwijs binnen. Instellingen hebben steeds fraaiere websites en informeren personeel en studenten on-line: zoals met roosters en e-mails, Zij verschaffen in toenemende mate externe toegang tot (de eigen) bestanden. Leerinhouden, leerroutes en zelfs hele curricula worden digitaal gepresenteerd. Docenten en studenten wisselen on-line informatie uit, en kunnen in toenemende mate gelijktijdig ('real time') samen aan projecten werken.

In de jaren 1990-1995 hadden we deze apparaten ter beschikking. Herken je ze nog?
Let vooral op die grote onhandige 'draagbare' telefoon met zo'n spriet!

Waar zijn die spullen gebleven?
Ga met de muis over de foto.... (2012).

Links: ICT-facilitair-team (foto: voorjaar 2011)
Van links → rechts: Mark Nieuwhof (ging in juni 2011 weg, naar KPZ), Frans Kool, Alexander Kenter en Edwin Riepe. Alexander deed ook de 'mediabalie' in Alkmaar. Daarnaast is Bishnu Kanhai (→) in 2002 tot 2004 werkzaam geweest eerst als ICT hulpkracht en later als baliemedewerker in het leerlandschap.

ICT-onderwijs (foto: 2006):

Van links → rechts: Mark Koeten - (vanaf 2000 docent) en Stefan Schuur (beiden vooral werkzaam in Alkmaar); Egbert Nijeboer, met de hier ontbrekende Paul Diderich vooral werkzaam in Amsterdam.  Paul werd na zijn pensionering in 2005 opgevolgd door Marjan Koerselman en Egbert na zijn pensionering in 2008 door Bart Smit.  Daarnaast is Henric Brouwer een tijd werkzaam geweest. Zie hieronder.

Marjan Koerselman, die Paul Diderich in 2006 opvolgde als docente.

Ga met de muis over de foto

Henric Brouwer, die in 2007-2008 ICT-onderwijs bijstond.

Ga met de muis over de foto

In 2001 werd een noodgebouw op de binnenplaats neergezet. Hier werd op de eerste verdieping een informaticalokaal, een werkruimte met computers en een zeer klein kamertje voor systeembeheerders en docenten ingericht.

Op de foto is het noodgebouw te zien, ietwat verscholen achter de bomen. Merk ook de steigers rechtsboven op.

Ga met de muis over de foto, voor een andere foto.

In 2000-2002 werd het Ipabo gebouw in Amsterdam grondig verbouwd, Het ict-lokaal en de biblotheek moesten ontruimd worden en ondergebracht in een noodgebouw op de binnenplaats. Ook het netwerk moest daar opgebouwd worden.

.

In de werkruimte van het noodgebouw konden studenten aan hun dicactische programma's werken. .

Hier helpt docent Paul Diderich een studente.

Mark NIeuwhof, hier aan het woord, had hier ook de zorg voor de hardware, en vertelt in dit fragment iets over het Leerlandschap.

(interview 2008; 2:45)

De studenten maakten gebruik van de bibliotheek, rijk voorzien van (jeugd)literatuur, naslagwerken en vooral methoden. De bibliotheek groeide daarbij uit tot mediatheek, voorzien van hulpmiddelen als PC's, video- en geluidsrecorders, monitoren, afspeel- en projectieapparatuur; headsets, scanners, branders, kopieermogelijkheden- alles door de studenten ter plekke te gebruiken en -deels- ook te lenen.

De 'studio'  voor opnames en geavanceerde bewerkingen van geluid en video.

In de Alkmaarse vestiging werd in ... het Leerlandschap ingericht.

Alexander Kenter bemant in Alkmaar de helpdesk en verleent veel assistentie op ICT-gebied. (2012)

ICT-docent Paul Diderich aan het werk.

Ook essentiële basisvaardigheden als bestandsbeheer werden in deze context toegepast. De opdracht voor de student was binnen een zelf gekozen didactisch onderwerp een voor kinderen geschikte interactieve multimediale presentatie/ programma te maken. Alle klasseproducten werden op een cd-rom geplaatst, waardoor men de beschikking kreeg over een aantal diverse producten, voor gebruik in de stage.

Ook werd de tekstverwerker Word gebruikt om zogenaamde 'Webkwesties' te maken. Deze bestond uit een mooi opgemaakt document, over een didactisch onderwerp, met een inleiding, aanklikbare internetbronnen en opdrachten voor kinderen. Later werd ook PowerPoint gebruikt hiervoor, waarmee wat interactiever gewerkt kon worden dan met Word.

Een cd-rom. Hierin allerlei onderwerpen opgenomen.

Studente laat aan werk "Columbus" zien aan medestudenten

Bekijken en bespreken van elkaars werk

Student werkt aan het onderwerp "elektriciteit"

Trots op haar werk 'piraten'

De ISO groep bezig met het maken van de didactische interactieve multimediale produkten

Videofragmenten werden steeds belangrijker als didactisch materiaal. Docenten van verschillende vakgebieden volgden workshops 'videobewerking'.

In het kader van bewegingsonderwijs maakte docent Harry Danes video's, waarin hij ondermeer de sociale kant van spel wilde benadrukken. Hiernaast een fragment daarvan. Harry maakte ook een video over hoe kinderen met 'winnen én verliezen' omgaan (vanwege herkenbaarheid van kinderen hier niet opgenomen).

ICT-er Mark Koeten geeft instructie aan pedagoge Jos Geervliet hoe opgenomen video's naar de computer overgezet worden . Op de achtergrond overleggen Egbert en Koos Bokhorst. (peda/owk).

Video 2001; 0:54. Noodlokaal i.v.m. de grote verbouwing!

In de eerste jaren van dit decennium werden door de Ipabo veel SVIB-cursussen gegeven.

SVIB staat voor 'School Video Interactie Begeleiding'. SVIB is een methode van leerkracht / leerlingbegeleiding. Videobeelden worden van de activiteiten van de stagiair gemaakt, en deze beelden worden met behulp van een uitgewerkt begrippenkader systematisch genalyseerd. SVIB kwam rond 2000 op. Inmiddels hebben diverse hogescholen leerroutes (HBO-master) voor SVIB, zoals Fontys.

De docenten Jos Geervliet, Koos Bokhorst, Elly Paardekoper en Wieke Bosch volgden workshops 'videobewerking'. (Gemaakte fragmenten zijn hier niet opgenomen, vanwege herkenbaarheid van kinderen). Wieke maakte ook een videofilm voor een conferentie in Dublin.

In het videofragment hierboven vertelt Bernard Broodbakker, coördinator Stagebureau, hoe de SVIB een vast plaats gekregen heeft in de stagebegeleiding en hoe deze nu wordt toegepast.

Interview 2012; 2:17

Bij deze begeleiding gaat men onder meer uit het reflectiemodel van Korthagen.

In de cultuurweken werd onder meer de cursus 'Het maken van een videofilm' aangeboden. Daarbij kwamen aan de orde: de techniek van opnemen en bewerken; het letten op psychologische en artistieke kenmerken, het maken van een scenario en het ontwerpen van de 'lijnen' in een film. Enkele door studenten gemaakte films staan hieronder, op klein formaat. Ze zijn middels het drukken op de knop 'groot scherm' (rechts onder naast de nummering) op schermgrootte te brengen, maar worden dan wel vaag. Middels de Escape-knop kun je weer terug naar de kleine weergave.

"De mens draait door" (5 min)

"Piraten" (9 min)

"Geweld op straat" (6 min)

"De gijzeling" (ruim 10 min)

Studenten bewerken hun videofilm

Studenten en docent Jos Josso bekijken een filmpresentatie

Ga met de muis over de foto

Geen foto's met kinderen opgenomen, ivm herkenbaarheid.

ICT docenten gaven cursussen en/of ondersteuning op de scholen. Zoals op "De Weidevogel" in Ransdorp - zie foto's hiernaast.

Verder waren er overlegsituaties met onderwijsbegeleidingsdiensten en met andere pabo's. In Alkmaar werd de BIC-dagen op de Ipabo georganiseerd.

En er werd in 'ESAN'-verband geprobeerd een ICT-expertisecentrum op te zetten. In weerwil van intensief overleg is dit centrum uiteindelijk niet tot stand gekomen.

Logo van Blackboard, (Amerikaans) systeem vooral gebruikt op universiteiten.

Logo Moodle, een open sourde (freeware) ELO. Klik op het logo.

Er zijn meer open source systemen als Sakai en Dokeos. ELO-programma's zijn veelal gebouwd rond een database, waarin de meeste data opgeslagen zijn (CMS-systeem, 'Content Management System'.

Deze site geeft veel informatie en 'auto-training',

Een elektronische (of: digitale) leeromgeving is een geheel van hardware, software en telecommunicatie-infrastructuur die het mogelijk maakt (delen van) het onderwijs via het internet te doen plaatsvinden. Vroeger werd wel van 'e-learning' gesproken.

Er zijn sinds de jaren '90 vele ELO-programma's op de markt gebracht. Voor een aantal moet (veel!) betaald worden, andere zijn gratis (freeware) en zelfs 'open-source' (kunnen derhalve door de gebruikers worden aangepast). Een van de oudste-(betaalde) programma's is Blackboard, dat veel door universiteiten en hogescholen wordt gebruikt, ook in Nederland, zoals door de faculteiten van de VU, en door Hogeschool Inholland.

Een ELO-systeem bevat (bijna) altijd:

• leerinhouden ('objecten' genaamd), van zeer verschillende inhoud en vorm; deze worden door docenten en/of studenten en/of externe deskundigen ingebracht met heel veel mogelijkheden tot verdieping, tot video en animaties enzovoorts. Deze inhouden kunnen tot 'leerroutes' worden samengevoegd. Colleges en (powerpoint) presentaties kunnen door iedere betrokkene worden geplaatst.
• chatroom, waarin studenten en/of docenten gelijktijdig actief zijn ('digitale klas')
• forum, waarin gediscussieerd kan worden
• opdrachten en uitwerkingen, terugkoppelingen
• wiki's: mogelijkheden om tezamen aan documenten te kunnen werken
• een portfolio
• een testomgeving
• organisatorische gegevens als: roosters, agenda's, adressen, spreekuren etc.

Een succesvolle inzet van een ELO lukt alleen maar wanneer deze is ingebed in een helder onderwijskundig beleid en dito organisatie. Docenten moeten er positief tegenover staan én beschikken over de benodigde vaardigheden! (Bij studenten wringt dit meestal niet!). Bij de introductie van 'N@tschool' heeft de Ipabo dit niet goed gedaan.

De Ipabo heeft in 2010 de ELO afgedankt. Men kan dit betreuren, omdat hoe dan ook studietrajecten in de toekomst veel meer van ICT gebruik zullen maken.En ook zullen de onderwijsgevenden in de komende decennia in een digitaliserende (beroeps)wereld leven. Veel informatie biedt bijvoorbeeld deze site.

N@tschool is een product van het Rotterdamse Bedrijf ThreeShips. Het werd/wordt vooral in het MBO gebruikt.

In 2002 publiceerde de Werkgroep ELO dit uitgebreide rapport over de mogelijke keuze en implementatie van een elo-programma. Er bevatte ook een analysemodel om de vakgebieden 'elo-geschikt' te maken (ga over de afb.)

De 'thuisgroep Leeromgeving' bereidde vanaf 2000 de keuze en de implementatie van een ELO voor. Na veel onderzoek en discussie, onder andere met Interactumpartners, werd gekozen voor N@tschool.

Het idee was dat de Interactumpabo's het nieuwe curriculum gecoördineerd zouden ontwikkelen en daarbij N@tschool in te zetten waardoor delen van het curriculum uitgewisseld zouden kunnen worden, met name de minoren. Studieobjecten en leerroutes zouden in een gemeenschappelijke database (CMS) geplaatst kunnen worden.

De implementatie van de ELO is niet goed gegaan. Er was geen sprake van een gedeelde onderwijskundige achtergrond. Sommige vakgebieden zagen de invoering van zo'n vergaand geïntegreerd curriculum niet echt zitten. In het algemeen was het personeel te weinig betrokken, ofschoon het management rond 2005 al had aangegeven dat de "e-competenties" van alle 'professionals' op niveau gebracht zouden moeten worden.
N@tschool werd vooral gebruikt voor het uitwisselen van tekstbestanden (Word docs), hetgeen beter per e-mail met attachments ging. Leerroutes kwamen niet echt van de grond. Bovendien verliep de samenwerking met andere Interactumpabo's niet goed.

N@tschool, althans de versies waarmee wij te maken hadden, voldeed niet echt. Het program was een weinig functionele database. Het program was te rigide en te weinig flexibel; een open-source elo als Moodle voldeed eigenlijk beter.

In 2009 werd N@tschool opgedoekt. Met het herstelplan (uitgevoerd na de niet verleende accreditatie!) werd heel snel een database gebouwd ter registratie van de vorderingen en beoordelingen van de studenten: iTrex.

Ga met de muis over de foto's

In 2005 - 2006 werd in de Amsterdamse vestiging van de Ipabo het competentiegericht onderwijs ingevoerd. (De vestiging Alkmaar volgde een jaar later).

De studenten moesten vakdossiers samenstellen, waarin zij aangaven welke vaardigheden en kennis zij al wel verworven hadden en welke zij nog niet. In de eerste lessen ICT werden studenten hierin begeleid. In brainstorm sessies werden de benodigde competenties voor een leerkracht en voor een student in zijn studie in beeld gebracht en onderling besproken; en aan welke studenten, indien mogelijk samen kon werken.

Hiernaast boven is een voorbeeld te zien van competenties voor een leerkracht en eronder voor de studie aan de opleiding.

De elo werd in de ict-sectie intensief gebruikt. Er waren studieroutes voor diverse competenties opgenomen. Inclusief de eisen waaraan voldaan moest worden om 'zich competent' te noemen voor de diverse vaardigheden/kennisgebieden. De student bewees zijn competentie in zijn/haar portfolio. 

Verder werden in de ict-lessen practica en workshops aangeboden. In het tweede jaar betrof dit met name interactief multimediaal werk, ten behoeve van het werken in de stage.

In het cursusjaar 2006-2007 werd ook in de Alkmaarse vestiging het competentiegericht onderwijs ingevoerd.

Studieroutes in de elo werden steeds meer uitgebreid. Er werd in samenwerking met  de andere Interactum pabo's gewerkt aan 'curriculumobjecten', afgeronde elementen over een bepaalde 'kennis/vaardigheid' met multimediale beschrijvingen ervan. Dit kon opgenomen worden in studieroutes, waardoor de student steeds beter zich zelfstandig kon bekwamen.

Landelijk gezien, werd tegen 2010, weer meer nadruk gelegd op kennis. Zo kwamin 2009 kwam een ontwerp Kennisbasis 'E-competenties' tot stand.

Klik op de afbeelding om naar de betreffende site te gaan. Je kunt daar de demo software bekijken.

In 2007 schafte de Ipabo de eerste digitale schoolborden aan, kortweg 'digiborden' genoemd. Er waren toentertijd al basisscholen die het digibord hadden ingevoerd. Studenten werden er in de stage mee geconfronteerd. De Ipabo kon niet achterblijven.

Enkele docenten, zoals Else Kooyman, schrijfdocente, en Jan van Straalen, rekendocent, zagen er al snel de waarde ervan in en gingen ermee werken. Zij introduceerden het bij andere docenten. En er werden zogenaamde 'werklunches' georganiseerd, waarbij de ict-docent Egbert Nijeboer het werken met het digibord demonstreerde. Daarbij kwam ook de (meer)waarde aan de orde.

In 2008 en 2009 werden meer digiborden geplaatst, zoals in de collegezaal en in de lokalen.

Video maart 2009; 1:57

De digiborden hebben massaal hun intrede gedaan in het onderwijs. Hoe kan dit moderne hulpmiddel gebruikt worden? Daar was veel discussie over. Het zou klassikaal onderwijs bvorderen. Maar anderzijds biedt het digibord veel interactieve mogelijkheden. De Ipabo koos voor het 'Active Board', het meest interactieve digibord.

Vele basisschoolbesturen bevorderen de introductie van het digibord. Daarom moet de pabo er ook aandacht aan geven. Zo was er in maart 2009 een belangrijke studiedag georganiseerd, die onder meer ging over 'e-competenties'. Jos Josso, hoofd Leeromgeving, hield een inleiding over het active board voor het hele personeel (in de collegezaal).Hij haakte in op "het jaar 2009 - in China het Jaar van de Os". Docenten kregen workshops aangeboden..

In maart 2009 werd er voor Ipabo-docenten een workshop gegeven door leerkrachten van een basisschool, die al geruime tijd werkten met digiborden, in samenwerking met de Fontys Hogeschool. In de video zijn fragmenten hiervan te zien met commentaren en uitleg van enkele docenten tijdens de workshop.

Video maart 2009; 5:00

Henk Tor, (lid van het instituuts-management), en Marc Nieuwhof (ICT facilitair) over de invoering van het digibord op de Ipabo.

ICT-docent Bas Smit, ict docent, over het digibord. Hij gaf instructies aan docenten en studenten.

Video maart 2009; 2:20

Winfried Roelofs vertelt in dit fragment over ontwerp, invoering en gebruik van iTrex. Dit is een database-systeem waarin studenten hun uitgevoerde opdrachten (portfolio's) inleveren, en docenten deze na beoordeling weer inleveren.

iTrex is bedoeld om een van de grootste kritiekpunten van de visitatiecommissie te verbeteren, namelijk het ontbreken van een uniform en verantwoord beoordelingssysteem.
Het systeem moest in uiterst korte tijd worden gebouwd en ingevoerd met het oog op de 'definitieve' visitatie in voorjaar 2011.

Interview januari 2012; 2:02