Redding in WOII van joodse kinderen via de tuinafscheiding tussen crèche en HKS

 

 

 

Waar de joodse kinderen werden overgeheveld

 

Situatieschets tuinen Situatieschets HKS - Crèchetuin

Situatieschets tuinen Situatieschets van de HKS en de tuinafscheiding met de joodse crèche

Tijdens WOII werden vele kinderen weggesmokkeld vanuit de joodse crèche naar de HKS - Hervormde Kweekschool - via aangrenzende tuinen.
(beschreven op pagina Redding van joodse kinderen via de HKS)

Deze pagina gaat over:
Recente aanwijzingen over de situatie van de tuinen en de vluchtroute. ,
Uit verhalen van geredde kinderen en betrokken volwassenen is het duidelijk dat de overdracht over de scheiding tussen de tuinen van de joodse crèche en de HKS plaatsvond. Er wordt gesproken van een heg die de tuinen afscheidde, maar er is ook sprake van een laag muurtje en hek. En er zijn twijfels over waar precies de scheidslijn tussen de tuinen liep, op de stippellijn in de situatieschets of meer naar links in het verlengde van de linkerkant van de tussenwoning nummer 29.

Uit onderzoek en analsye in 2020, naar aanleiding van het verschijnen van een boek over het leven van Henriëtte Pimentel, die in de Tweede wereldoorlog de leiding had over de crèche, is aangetoond waar de officiële scheidslijn, die deels afgeschut was, liep en zijn er sterke aanwijzingen waar een heg was waaaroverheen kinderen werden overgedragen.
Zie afbeelding 'Situatieschets HKS-Crèchetuin' hierboven Zie afbeelding 'Situatieschets HKS-Crèchetuin' hiernaast
Zie hieronder het onderzoek, analyse en voorzichtige conclusies.



Geduld aub....

... nog niet alle video's en foto's op deze pagina zijn geladen


Onderzoek

Punten van onderzoek en analyse

    Hieronder komen aan de orde, waar de officiële scheiding -eigendomrechtelijk gezien - tussen de tuinen liep; waar die nog was afgeschut en of en waar er een andere daadwerkelijke scheiding was tussen de tuinen en welke vorm die had. In de eindconclusie wordt ingegaan, waar naar alle waarschijnlijkheid de kinderen vanuit de crèche werden overgedragen naar de HKS en zodoende weggesmokkeld.



Waar liep de formele scheidslijn tijdens WOII?

1. De 'officiële' scheidslijn tussen de tuinen van de HKS en van de crèche

    Op de schets is de scheidslijn tussen de tuinen, eigendomsrechtelijk gezien, aangegeven door een stippellijn.
    Toch waren er twijfels over of de scheiding niet meer naar links lag, in de lijn met linkerkant van de tuin van nr 29. Hoe zit dat?


Huidige situatie Situatie in 2020
met grenslijn van voormalige HKS

Huidige situatie Grenslijn in huidige situatie van voormalige HKS

Vroegere situatie Tuin van de crèche vroeger
waarin grenslijn met voormalige HKS
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)

Vroegere situatie Tuin van de crèche vroeger
waarin grenslijn met voormalige HKS
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)


Huidige situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn

Huidige situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn


 Na de huizen ter weerszijden van de doorgetrokken grenslijn tussen de tuinen van de HKS en de joodse crèche vergeleken te hebben, blijkt dat de huizen overeenkomen.
Hieruit wordt geconcludeerd dat de officiële scheidslijn (eigendomsrechtelijk gezien) tussen de tuinen vroeger, zoals tijdens WOII inderdaad zo liep als in bovenstaande oude foto van de crèche-tuin, waarin met gele lijn de 'Scheiding met HKS' is aangegeven. En dat de stippellijn in de afbeelding 'Situatieschets HKS - Crèchetuin' inderdaad de officiële scheiding was.




Vroegere situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn

Vroegere situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn


Vroegere situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn

Vroegere situatie ingezoomd De twee huizen bij doorgetrokken grenslijn


 Let op de twee foto's hierboven op de huizen ter weerszijden van de doorgetrokken grenslijn tussen de tuinen van de HKS en de joodse crèche. Na vergelijking daarvan blijkt dat de huizen overeenkomen.
Hieruit wordt geconcludeerd dat de scheidslijn tussen de tuinen vroeger, zoals tijdens WOII inderdaad zo liep als in eerdere weergegeven oude foto van de crèche-tuin, waarin met gele lijn de 'Scheiding met HKS' is aangegeven. En dat de stippellijn in de afbeelding 'Situatieschets HKS - Crèchetuin' inderdaad de scheiding was.



Deel van de HKS-tuin gehuurd door de crèche



Deel van de schutting is weggehaald

 

 

2. Deel HKS tuin gehuurd - Schutting deels verwijderd


Achterkant schuur

Achterkant HKS-schuur,
deels afgeschut

Achterkant schuur Achterkant HKS-schuur,
deels afgeschut


 2. Deel HKS-tuin gehuurd - Officiële scheidslijn deels afgeschut

Ingezoomd op de oude foto van de tuin van de crèche zijn enkele dingen te zien, die van belang zijn.
Links is een schuur te zien, dat op officieel HKS terrein staat en aansluit op de 'met gaas-afgeschermde ruimte' achterin de crèche-tuin. Goed is te zien dat een deel van de afgeschutte achterkant van deze schuur is verwijderd, waardoor de schuur toegankelijk is voor de crèche. De reden hiervoor ligt in het volgende.
In 1934 is een deel van het HKS terrein verhuurd aan de crèche, ondermeer voor opslag van crèche spullen. Vandaar dat daarom een deel van de schutting is weggehaald. Dat de schuur ook in WOII toegankelijk was vanuit de crèche, klopt ook met het verhaal dat iemand uit de crèche in WOII is gesnapt in een schuurtje van de HKS. Wijs foto aan voor vergroting.
Verderop - in punt 3 - zal blijken dat de achterkant van de schuur als schutting doorloopt tot in de 'met gaas afgeschermde ruimte van de crèche.

Duidelijk zichtbare schutting
 Tuin met schutting

Tuin van de crèche
met zichtbare schutting
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)

Tuin met schutting Tuin van de crèche
met zichtbare schutting-schuurachterkant
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)

Einde schutting

Uitvergroting, Hierin duidelijk te zien tot waar de schutting links eindigde

Einde schutting Uitvergroting, Hierin duidelijk te zien tot waar de schutting links eindigde


 In deze uitvergroting is de schutting duidelijk zichtbaar, die daar deels de schuur afschotte én dat deze niet verder naar links doorliep (tot bij de ‘rode pijl’).


Tuin met schutting

Schuttingdeel bij crèche-gebouw
(foto uit collectie Joods Historisch Museum))

Tuin met schutting Schuttingdeel bij crèche-gebouw
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)


Deze foto van de crèche-tuin bij het crèche-gebouw laat een schutting zien, die dezelfde structuur heeft van de schutting achterin de tuin. Ook is te zien dat de schutting daar niet langer is dan 1 à 2 meter. Deze schut de tuin met nummer 29 af, die iets verder doorloopt dan de achterkant van de crèche. Zie de plattegrond, eerder vertoond, bovenaan deze webpagina. Ondanks dat de rechterkant van de foto wat beschadigd lijkt te zijn, is het wel duidelijk dat er een 'opening' is naar het HKS terrein, met verderop een bomen- of hoge struiken rij.
Op grond van deze foto en van de foto's daarvoor vermoeden wij dat in of kort na 1934 bij het huren van een deel van de HKS-tuin, inclusief de schuur de schutting, die eerder wel helemaal doorliep naar achterin, deels is weggehaald, om het gehuurde deel van de tuin en schuur toegankelijk te maken.

Een heg als afscheiding?

    Omdat er sprake was van een heg waaroverheen kinderen in WOII werden weggesmokkeld,ligt het voor de hand dat deze stond op de afscheiding van het gehuurde deel met het niet gehuurde deel van de HKS tuin.
    Tot nu toe, zijn we nog geen foto met een duidelijke heg, op het spoor gekomen.



Doorlopende schutting

 

 

3. Achterkant van de crèchetuin die verder naar achteren ligt dan de HKS-tuin

Het blijkt dat de schutting achterin de tuin doorliep tot in de met gaas afgerasterde ruimte.
Te zien in de volgende foto's.



Foto van achterzijde van de tuin aan de linkerkant:
 Tuin linksachterin

Tuin van de crèche, linksachterin
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)

Tuin linksachterin Tuin van de crèche, linksachterin
(foto uit collectie Joods Historisch Museum)

Het uitvergrote deel van de foto:
 Schutting in gaasruimte

Uitvergroting: Schutting loopt door in 'gaas-ruimte'

Schutting in gaasruimte Uitvergroting: Schutting loopt door in 'gaas-ruimte'

In deze uitvergroting is duidelijk te zien dat de schutting doorloopt tot in de met gaas afgerasterde ruimte.
Op een plattegrond getekend door Jan Hogenes, opgenomen in het boek "Onder de klok" door Bert Jan Flim, blijkt dat de achterkant van de tuin van de crèche iets verder doorloopt dan die van de HKS. Dit wordt bevestigd door kadasterkaartgegevens. Zie het deel aangegeven door de gele pijl in de kadasterfoto.

Schutting in gaasruimte

Kadaster van betrokken percelen

Schutting in gaasruimte Kadaster van de percelen, Pl Middenlaan 27 en 31

Uit analyse van meerdere foto's van de achterkant van de crèchetuin blijkt dat de diepte van de met gaas afgerasterde ruimte gelijk is aan de 'extra' diepte van de tuin tov die van de HKS. De schutting die doorloopt tot in de 'gaasruimte' schut daar niet de tuin met de HKS af, maar met de tuin van een perceel aan de 'Fransche laan', de huidige Henri Polaklaan. Over deze schutting zijn dus geen kinderen weggesmokkeld naar de HKS.

 

 

 

Gevolgtrekkingen

 

Gevolgtrekkingen

Schutting in gaasruimte

Situatie van de tuinen in WOII
(voor vergroting, wijs de schets met de muis aan)

Schutting in gaasruimte Situatie van de tuinen, incl gehuurd deel, in WOII

Gevolgtrekkingen op grond van voorgaande punten

  • De zwarte stippellijn op de situatieschets geeft de officiële scheidslijn weer tussen de kavels van de crèche en van de HKS.
  • De tot nu toe weergegeven 'Situatieschets' van de plattegrond van de tuinen dient aangepast te worden zó dat die in overeenstemming is met het feit dat de achterkant van de tuinen niet op één lijn liggen. De 'met gaas afgerasterde ruimte' bevindt zich in het dieper doorlopende deel van de tuin.
  • De linkerkant van het officiële kavel van de crèche werd vanaf helemaal achterin afgeschermd door een schutting, die voor een deel naar voren doorliep als deel van de achterkant van de HKS-schuur, die ook tot het gehuurde deel behoorde. Het andere deel van de achterkant was verwijderd om de schuur vanuit de crèche gemakkelijk toegankelijk te maken. Aan de linkerkant helemaal voorin de tuin, bij het crèche-gebouw stond nog een kort stukje schutting, ter afscheiding van de tuin met huis nummer 29. In het 'midden van de linkerkant' is er geen schutting. Aannemlijk is dat oorspronkelijk de linkerkant net als de rechter- en achterkant van de creche-tuin helemaal met een schutting werd afgeschermd en dat na het ingaan van de huur van een deel van de tuin van de HKS, inclusief schuur, het middenstuk en een deel van de achterkant van de schuur is weggehaald.
  • Op de scheiding tussen de tuin van de HKS van het door de crèche gehuurde deel stond er helemaal of deels een heg, aangezien er sprake is van een heg, waarover kinderen werden overgedragen naar de HKS. Op de situatieschets is dit met oranje stippellijn aangegeven. Deze 'grens' fungeerde dan als daadwerkelijke scheiding tussen de crèche en de HKS.

 

 

 

Voorlopige conclusies en vragen


Voorlopige conclusies en verdere vragen
Waar zijn de kinderen overgedragen naar de aangrenzende HKS?

  • Het is zeer aannemelijk dat de geredde kinderen werden overgedragen naar de HKS over de 'daadwerkelijke' scheiding tussen de tuinen, dat wil zeggen tussen de tuin van de HKS met het door de crèche gehuurde deel. Deze scheiding bestond in elk geval deels uit een heg, waarvan door geredde kinderen werd gesproken en ook door Van Hulst, de directeur van de HKS ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Dat er sprake is van een officiële kadastrale scheiding - in de schets als zwarte stippellijn - en van een daadwerkelijke scheiding, die dus meer naar links lag - in de schets de oranje stippellin - verklaart dat er twee lezingen bleven rondgaan over de onderlinge grens waarover de kinderen werden gered, in het verlengde van de rechter- of meer naar links, nabij verlengde van de linkerkant van de nr.29-tuin. Beide zienswijzen kloppen, want de ene betreft de officiële kavelgrens en de andere de grens in de praktijk, vanaf 1934.
    Volgens ons ligt het voor de hand dat de overdracht gebeurde over de daadwerkelijke scheiding, in de situatieschets weergegeven als oranje stippellijn.

  • Enkele vragen die er nog zijn.
    Zijn de vertoonde foto's op deze pagina vóór of na 1 mei 1934 gemaakt? Of indien bekend in welk jaar?
    Is het zeker dat het in 1934 gehuurde deel nog steeds verhuurd was tijdens WOII en in gebruik door de crèche.
    Werd de hele scheiding tussen het verhuurde en niet-verhuurde deel van de tuin van de HKS, afgeschermd door een heg? Zo niet, waar dan wel en waar niet. Of was de afscherming ook, wat door sommigen wordt gemeld, deels gevormd door een laag muurtje of een hek?. En hoe liep precies de grens van het gehuurde achterin, bij de schuur?


Kader van onderzoek


Auteurs

Over het onderzoek en de analyse

  • Het onderzoek is gedaan in het kader van het verschijnen van een boek, op 5 november 2020, over Henriëtte Pimentel, directrice van de joodse crèche in de oorlog, getiteld "Wacht maar; Het veelbewogen leven van Henriëtte Pimentel", geschreven door Esther Shaya en Frank Hemminga.
    (Klik voor meer informatie over het boek op Amphorabooks ).

  • Frank Hemminga's moeder, Gea Venema, werkte van 1938 tot 1 september 1942 als leidster op de joodse crèche.
    Het onderzoek is verricht door Frank Hemminga, mede-auteur van het boek en Egbert Nijeboer, ontwerper van de DeBrug-site.
    (Frank was trouwens in de 70er jaren student aan de HPA - voorheen de HKS - en Egbert was destijds daar docent).


Oproep

Gaarne reacties, foto's en ervaringen

    Foto's waarop afscheidingen tussen de tuinen van de crèche en de HKS te zien zijn, met name van het gehuurde deel, zouden we graag ontvangen. Ook persoonlijke ervaringen met een heg of een andersoortige afscheiding.
    Tevens zijn reacties op dit onderzoek en analyse welkom.
    Via email: nijeboer@upcmail.nl