Steeds scherper wordende tegenstellingen binnen de Hervormde Kerk.
Kerk en school waren nauw met elkaar verbonden.
Aanloop tot de oprichting van de HKS in 1907
Strijd in de Hervormde Kerk in de 19e eeuw
Spotprent: 'Bidstond'
Spotprent uit 1878 - Bidstond
Binnen deze kerk, de grootste protestantse kerk in Nederland, ontstonden er aan het eind van
de 19e eeuw scherpe tegenstellingen in geloofsopvattingen.
In de loop van de 19e eeuw gingen namelijk steeds meer mensen de Bijbel en het geloof rationalistisch benaderen.
Deze die modernisten werden genoemd- probeerden godsdienst en het menselijke verstand
met elkaar in harmonie te brengen. Zij meenden dat de waarheid te vinden is in zowel de Bijbel als ook in
de menselijke rede en daarmee in de sterk opkomende wetenschap. Hierdoor kregen de preken van dominees,
die deze benadering aanhingen een sterk intellectualistisch karakter en werd minder de nadruk gelegd
op vertrouwen in louter geloven.
Diegenen, die zich niet in die benadering konden vinden - confessionelen genoemd, die 'recht in de leer'
zijn, stoorden zich steeds meer aan deze preken. Zij noemden die dominees 'vrijzinnig'.
De tegenstelling tussen deze twee groepen, mondde uit in een hevige kerkstrijd
binnen de Hervormde Kerk, die uiteindelijk in 1868 resulteerde in de afscheiding van de confessionelen.
Zij vormden naderhand in 1892 de Gereformeerde Kerk.
Schoolstrijd
De schoolstrijd
Voor bijzondere scholen
Dr Kuyper: Niet samengaan..
niet met de Baälskinderen der openbare school!
Naast de kerkstrijd heerste er in Nederland nog een strijd: de schoolstrijd.
Het volksonderwijs was in het midden van de 19e eeuw nog ongedeeld in de openbare school,
die overigens wel een christelijk karakter had, zoals over het algemeen de toenmalige samenleving.
Binnen het onderwijs ontstond een richtingenstrijd. In de loop van de 19e eeuw ontstonden 'bijzondere' scholen ,
apart van de openbare, die protestants van karakter was. Daarnaast kwamen ook rooms-katholieke, joodse scholen.
Voor elke levensbeschouwing was er een aparte school.
De niet-openbare scholen kregen echter geen subsidie van de overheid, wat de schoolstijd alleen maar aanwakkerde.
Later in 1917 werden de bijzondere scholen financieel gelijkgesteld met het openbaar onderwijs.
Oprichting GKS in Amsterdam die een confessioneel karakter kreeg.
Oprichting van de Gereformeerde Kweekschool in Amsterdam
In 1885 'midden in' de hevige school- en kerkstrijd, werd een protestantse kweekschool
in Amsterdam opgericht, de 'Gereformeerde Kweekschool' . De term 'gereformeerd'
betekende toen nog hetzelfde als 'hervormd', maar deze term werd in de kerkstrijd,
steeds meer gebruikt voor de confessionele, orthodoxe richting.
De Gereformeerde Kweekschool kreeg een confessioneel karakter en werd verbonden met
de in 1892 onstane Gereformeerde Kerk.
Oprichting van de HKS in Amsterdam in 1907
Splitsing van schoolverenigingen - Oprichting van de Hervormde Kweekschool
Christelijk Volksonderwijs
Klik op afbeelding
De Vereeniging, van waaruit de HKS voortkwam
De kerkstrijd had ook tot gevolg dat de CNS- 'Vereeniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs', niet gespaard bleef voor een afsplitsing. De CVO- 'Vereeniging voor Christelijk Volksonderwijs, opgericht. Het naast het elkaar bestaan van Gereformeerden en Hervormden, kreeg zijn parallellen in de organisaties van de protestants-christelijke scholen: de CNS en de CVO.
Oprichting van de HKS, Hervormde Kweekschool
Vanuit de CVO werd in het begin van de 20e-eeuw het iniatief genomen om een 'eigen' hervormde kweekschool op te richten.
Op 27 april 1907 vond de openingsbijeenkomst van de Hervormde Kweekschool te Amsterdam plaats.
P.A. Versluys
de eerste HKS-directeur
De eerste directeur van de HKS was de heer P.A. Versluys
Directeur P.A. Versluys
De directeur, wel 'pa' Versluys genoemd
P.A. Versluys werd de eerste directeur van de HKS. Tevens verzorgde hij de pedagogiek- lessen.
Hij had gezag.
Oudleerling van hem, Johan van Hulst zegt over hem: Pa Versluys was autoritair, maar rechtvaardig,
had een overwicht op zijn leerlingen zonder een boeman te zijn.
Hij bewoog zich met vaste tred; een enigszins gezette achtenswaardige man.
Bulderen hoefde hij eigenlijk niet, want hij had gezag. Zeer bijzonder was hij
dat ieder ontzag voor hem had, hij was een indringende persoonlijkheid
Versluys was trouwens niet alleen directeur, hij gaf ook pedagogiek.
Van Hulst was van 1925 tot 1929 leerling op de HKS.
Hij heeft Versluys als directeur meegemaakt.
Van Hulst vertelt in dit videofragment over de verhouding tussen de leerlingen met de directeur en docenten....
Versluys op het strand
Versluys op het strand
Bij een schoolreisje op het strand.
Ook dan is hij in jacket gekleed.
(wijs de foto aan voor een vergroting)
Van Hulst's uiteindelijke conclusie over Versluys
Aanvankelijk waren de leerlingen beducht voor de geweldenaar Versluys, maar waar na
langdurige contact bleek, dat deze man een warm hart had. Die moeilijkheden had
kon bij hem terecht. Trouw bezocht hij zijn zieke leerlingen, hij beurde hen op en bad met hen.
Waar financiële nood was, poogde hij te lenigen.
Zo was ook deze man "een vat vol tegenstrijdigheid"; maar zijn leven, dat was de kweekschool.
A.P. Snoep
A.P. Snoep, de tweede HKS-directeur
De heer A.P. Snoep, volgde in 1934 de heer P.A. Versluys op als directeur
Ook nam hij de pedagogieklessen over.
De oudleerling Van Hulst over hem:
' Hij was een tegenpool van Versluys. Hij was zeer evenwichtig, mild, niet dominerend.'
Oud-leerling en later zelf HKS-direkteur vertelt over Versluys en over zijn opvolger Snoep
HKS-gebouw aan de Plantage Middenlaan
In 1926 krijgt de HKS een eigen bestuur.
Het gebouw en het bestuur van de HKS
Gebouw in 1925
Gebouw aan de Plantage Middenlaan - rond 1925
Vanaf de oprichting werden delen van het gebouw gehuurd. Op 1 mei 1911 nam de kweekschool het hele gebouw aan de Plantage Middenlaan in gebruik.
In 1926 werd de school zelfstandig. Het bestuur tot die tijd een commissie van de C.V.O. richtte een vereniging op: de “Vereniging tot instandhouding van de Hervormde Kweekschool voor onderwijzers en onderwijzeressen te Amsterdam”.