Lagere school klas'

Lagere school klas

De kweekschool als dagopleiding tot onderwijzers voor het lager onderwijs ontstond aan het eind van de 19e eeuw. Het was de vervanging van de normaalschool, die je moest volgen om meester of juf in een lagere school te worden. Het was geen dagopleiding. Er werd les gegeven in de avonduren en op de zaterdag. En je werkte al overdag in een lagere school, onder toezicht van een onderwijzer, die je het vak leerde. De opleiding bestond dus voornamelijk in de praktijk van een lagere school. Op de normaalschool werd kennis der vakken verdiept. Tot in het midden van de 20e-eeuw bleven nog normaalscholen bestaan. Maar er werden steeds meer kweekscholen opgericht, die de opleiding op de normaalschool langzamerhand verdrongen.

Leerlingen met de heer Snoep

Leerlingen in het tekenlokaal met de heer Snoep

Rond 1900 verschenen er steeds meer kweekscholen. Het was een dagopleiding, waarin kennis van veel schoolvakken werd onderwezen. De leerlingen kwamen niet of nauwelijks meer in een lagere school. Vaak pas vanaf het tweede jaar ging een leerling één middag in de week naar een lagere school. De verschillen met de voorgaande opleiding in de normaalschool waren groot en waren aanleiding tot kritiek op de kweekschool met betrekking tot de slechte relatie  tussen theorie en praktijk..

De vakken op de kweekschool waren sterk theoretisch van aard. De theorie sloot niet aan op de praktijk van het lesgeven op de lagere school, zo luidde de kritiek op het kweekschoolonderwijs.

aap-noot-mies

aap-noot-mies

Praktijkervaring opdoen in een lagere school was nauwelijks aan de orde. Dit in tegenstelling tot leerlingen aan de vroegere normaalschool.
Bovendien kwamen ook steeds meer leraren op de kweekschool lesgeven die zelf geen lagere onderwijservaring hadden. De onderwijzersopleiding kwam steeds verder van de praktijk af te staan.
En didactiek van de diverse vakken werd niet door de vakleerkrachten gegeven. Vakdidactische noties kwam sons wel aan de orde in lessen opvoedkunde.

De kritiek dat de te leren stof slecht tot helemaal niet aansloot op de praktijk van het lesgeven op de lagere school, werd wel geuit, maar het bracht geen veranderingen in het opleidingsonderwijs teweeg.
Dit probleem van de slechte relatie theorie - praktijk zal steeds weer opduiken in de geschiedenis van de opleidingswereld,  tot aan de dag van vandaag.

Versluys
'Beloonen en Straffen'

Geschreven door Versluys, docent pedagogiek
Tevens directeur van de HKS

Opvoedkunde, pedagogiek was ná Bijbelsche geschiedenis het het belangrijkste vak.
Het werd op de HKS gegeven door P.A. Versluys, die ook directeur was.
Pedagogiek had een sterk op de Bijbel gericht karakter. En het kind gehoorzaamheid bijbrengen was een opvoedkundig hoofddoel.

Versluys schreef zelf vele opvoedkundige geschriften, die hij behandelde tijdens zijn lessen. Deze geschriften werden later ook gebruikt door zijn opvolger A.P. Snoep, die aanbleef tot 1942. De invloed van Versluys reikte dus zeker tot in de Tweede Wereldoorlog.

Een voorbeeld van een geschrift is "Beloonen en Straffen', waarvan enkele citaten zijn te bekijken in het tabs...

Piet Mantel met zijn album

Piet Mantel in 2010
Later van 1968 tot 1983 was hij docent nederlands op de HKS/HPA

Piet Mantel was leerling op de HKS van 1935 tot 1939

In het tabvenster is een video opgenomen, waarin hij vertelt hoe hij op de HKS terecht kwam en over de kweekschooltijd.

De lessen in de dertiger jaren werden nog geheel klassikaal-frontaal gegeven, de leraren zochten de stof uit en brachten deze met verve en met uitvoerig bordgebruik, stelden eens wat vragen, gaven huiswerk op en verzuimden niet de volgende les leerlingen een beurt te geven. Bij tijd en wijle was er een repetitieweek, waarin grotere stofgehelen schriftelijk aan de orde kwamen. Op het rapport kwamen ook cijfers voor orde en vlijt voor.

Kerstrapport uit 1938

Kerstrapport uit 1938 van oud-leerling Piet Mantel

Piet Mantel over diverse vakken.

Bijbelse geschiedenis

• Hét belangrijkste vak onderverdeeld in drie delen: bijbelse geschiedenis, methodisch bijbels onderwijs en kerkgeschiedenis.
  

Opvoedkunde.

• Het tweede belangrijke vak. De heer Snoep gaf de lessen. Het waren lessen over stof van de vroegere directeur, de heer Versluys, waarvan de taal nogal plechtstatig was en het deed erg ouderwets aan. De heer Snoep volgde het dictaat op de voet. En hij was zeer precies.
  Bij opvoedkunde hoorde ook "praktische werkzaamheden". Pas in de tweede klas werd er begonnen met het 'oefenen in de praktijk van het lesgeven'. Je kweekte op een oefenschool. Dat 'kweken' had een tamelijk onveranderlijk patroon: je zat voornamelijk achterin de klas, soms verliet je die veilige plaats om zelf een lesje te gaan geven, om dan weer te gaan kijken hoe de echte meester of juf het deed, als je tenminste geen stapel taal- of reken-geschriftjes voor hem of haar aan het corrigeren was.
  

Nederlands

• Lezen kreeg op het rapport een aparte plaats. Spraakkunst was een onderdeel. Bij tijd en wijle moesten er gedichten uit het hoofd worden geleerd die voor de klas gereciteerd moesten worden.
  

Moderne talen

• Frans, Duits en Engels werden gegeven.
  

Aardrijkskunde en cosmografie

• Werd door Snoep gegeven, die aanschouwelijke les probeerde te geven.
  

Natuur-, plant- en dierkunde.

• Gegeven door Estoppey. Hij verplichtte de leerlingen een 'herbarium' in te richten. Hierdoor kwamen we in aanraking met de echte natuur. We fietsten zelfs een keer naar Weesp om het zeldzame "zomerklokje" te bemachtigen.
  

Tekenen

• Werd ook door Estoppey gegeven. Ondermeer kwam perspectieftekening aan de orde.
  

Mathematische vakken<

• Gegeven door A.B. Roosjen.
  De stof was zeker geen eenvoudige kost. Het bevatte wiskundige reeksen, kenmerken van deelbaarheid, het uit het hoofd leren van de kwadraten tot 25, machtsverheffen en worteltrekken. Daarnaast ook handelsrekenen. Verder nog algebra, planimetrie, stereometrie, driehoeksmeting, alles met veel sommen.
  Hij liet ons vaak zelfstandig werken, niet zozeer uit didactische overwegingen, maar meer omdat hij dan allerlei kranten kon doornemen. Later heeft hij de meesterstitel in de rechten behaald en werd vooraanstaand lid van de Anti-Revolutionaire Partij en bewonderaar van haar politieke leider ir H.Colijn. Later werd hij ook voorzitter van de NCRV.
  

Schrijven

• Was in feite schoonschrijven.

Verder nog
Bewegingsonderwijs en
Nuttige handwerken.

Examenklas 1939

De klas van Piet Mantel in 1939 met hun diploma's

Uiteindelijk conclusie over het onderwijs van Piet Mantel:

De leerstof was dus zeer uitgebreid met zijn 30 vakken, de vele cijfertjes, de klassikale leervorm, de betuttelende schoolregels en de leraren in hun ivoren torens.
Toch bewaar ik er allerlei plezierige herinneringen aan.
Zo ongemerkt hebben er toch heel wat van opgestoken. Inhoudelijk werden grondig op ons vak voorbereid, wat resulteerde in een vrij omvangrijke parate kennis, didactisch kwamen we tekort.

Nee, dat deed ik niet direct, want...
na de driejarige kweekschool opleiding kon je hulp-onderwijzer worden. Om hoofdonderwijzer te kunnen worden moest je in de vrije uren studeren voor de hoofdakte met vijf vakken, waaraan een uiterst berucht moeilijk examen gekoppeld was.
Zie in de mediatab hoe Piet Mantel de hoofdakte heeft ervaren....