Jaren van groei
Nieuw begin
In 1942 werd de 'Da Costa' gesloten op last van de Duitse bezetter. In feite was daarmee de school ook opgeheven.
Na de oorlog zette de vroegere directeur, de heer O.A. Houwen, die nog steeds als secretaris-penningmeester aan de school verbonden was, zich met al zijn energie en overtuigingskracht in om opnieuw subsidie uit Den Haag te verkrijgen.
Dat lukte en aan de Koepellaan nr. 2 in Bloemendaal opende na de zomervakantie van 1945 de 'Da Costa' weer haar deuren.
De school groeide nu snel uit en verhuisde naar een grotere villa aan de Koepellaan nr 8. Directeur D. Fokkema activeerde onderwijsvernieuwing sterk en werkte ook mee als schrijver van nieuwe studieboeken en methoden.
 |
Hiernaast: de notulen van de vergaderingen werden in een schrift met ringband opgetekend, en gewaarmerkt door de scriba en de directeur. Het aantal vergaderingen was ook sterk beperkt, meestal drie tot vier per jaar, en ze duurden doorgaans niet lang. Hier een fragment van de notulen uit juli 1953. Nieuwsgierig naar dit tekstfragment? Ga met de muis over de afbeelding. |
Directeur 'oom Wil'
In 1957 werd Fokkema opgevolgd door drs. W.J. de Tombe, die vele oud-leerlingen zich als een kleurrijk schoolleider zullen herinneren. 'Oom Wil' de Tombe zette jarenlang als leraar en later als directeur zijn stempel op de 'Da Costa'. Hij was breed georienteerd, had natuur- en wiskunde gestudeerd en schreef met anderen voor dit vak leerboeken voor de kweekschool. Hij bewaakte de christelijke identiteit van de school.
Oud-docent Jan Waaning: "Hij stond een blijmoedig christendom voor, meer evangelisch van karakter, ethischer dan het gereformeerd protestantisme dat uitgaat van veel schuld en van zondebesef."
| De troebelen die eind '60-er, begin 70-er jaren veel opleidingen troffen, gingen ook hier niet zonder meer voorbij, getuige de 'strijdkreet' die hiernaast weergegeven staat. Toch bleef het meestal rustig, zij het dat er wel meer inspraak kwam, die De Tombe in rustiger wateren onderbracht. Zie de onderstaande tabbladen. |
In sommige christelijke kringen was de roep om meer 'democratie' weinig welkom. |
In 1968 betrok de 'Da Costa' een nieuw gebouw, mooi gelegen, en voorzien van alle moderne faciliteiten. Hieronder (links) een foto uit de beeldbank archief Noord-Holland.
 |
Deze plaquette was op de muur bevestigd. |
- Piet Groot over het gebouw
- Eén dag Da Costa
- X-sluit
Piet Groot was docent Tekenen en Schrijven, vanaf 1963. Hier vertelt hij iets over het gebouw aan de Koepellaan nr 8 (de 'villa', en de sfeer die daar heerste. Het tekenlokaal lag boven in de villa, net onder het dak. Interview 2013; 2:05 |
Onder leiding van docent Piet Groot (tekenen, schrijven) maakten studenten een film met als onderwerp 'Eén dag Da Costa'. Fragmenten uit deze film zijn hier te zien. Helaas heeft de film geen geluidsspoor, en is de kwaliteit ook niet echt geweldig. Je krijgt echter een aardige indruk van 'die tijd' en van het mooie gebouw. Enkele docenten 'passeren' in het beeld. Ca. 1970; 4:45 |
Sfeer en identiteit
De grondslag van de 'Da Costa' werd geformuleerd als 'het Evangelie zoals dat in de Bijbel wordt geopenbaard, als zijnde richtsnoer bij alle christelijk onderwijs en opvoeden.'
Op de onderstaande tabbladen komen enkele oud-studenten en oud-docenten aan het woord.
Jan Langeraar was leerling van de PC Kweekschool 'Da Costa' te Bloemendaal van 1959-1964, onder directoraat van W. de Tombe. Zijn stelling: 'De Da Costa-jaren waren de mooiste tijd van mijn leven!". In de tabbladen hieronder vertelt hij over enkele aspecten van de school.
- De Tombe
- Pedagogiek
- Levensbeschouwing
- Eerste werkdag
- Stage
- Netjes eten
- X-sluit
In de jaren vijftig en zestig moesten leerlingen zich vaak tevoren melden bij de directeur. In het geval van Jan moest zijn vader bij De Tombe komen. De Tombe was als docent en directeur zeer nadrukkelijk aanwezig. Hij 'mat' vaak mensen, zoals Jan hier vertelt. Interview 2013; 2:07 |
|
Links: het druk bezochte afscheid van directeur De Tombe in 1974. In het krantenartikel ter zake zegt Jan Langeraar: "Oom Wil" De Tombe was voor mij een geweldige vent. Hij is vreselijk verstrooid, maar hij was altijd bezig voor zijn school. De Tombe heeft altijd één bijbeltekst heel stringent nageleefd: 'niet heersen, maar dienen'. Daarbij was hij altijd heel oprecht en dat verwachtte hij van onderen ook". Ga met de muis over de foto: het koor o.l.v. Cees Vervaart zingt oom Wil uit. |
Pedagogiek was in de jaren vijftig en zestig een voor jonge leerlingen vaak 'onbegrijpelijk' vak. Het was sterk gestoeld op de levensbeschouwelijke richting van de opleiding, en ook filosofisch gericht. De praktische toepassingswaarde was beperkt. Sommige onderdelen werkten wat vreemd uit, zoals Jan hier illustreert met de 'Kubus van Heymans'. Maar het vak, en meer nog de docenten en de school als geheel hadden een grote vormende waarde, waar je als oud-leerling je eerst later bewust werd. Interview 2013; 1:59 |
De PC Kweekschool 'Da Costa' had leraren en leerlingen van verscheiden overtuiging en inzicht, maar dat was nauwelijks een probleem. Veel belangrijker was de wijze waarop mensen met elkaar omgingen. In dit fragment vertelt Jan iets over de verschillende dominees. Interview 2013; 3:05 |
|
|
Tegenwoordig wordt vaak gesproken van de 'praktijkschok', waarmee bedoeld wordt dat de prille leraar basisschool ervaart dat de praktijk veel weerbarstiger is dan in de opleiding leek. Jan heeft dat in zijn carière niet zo ervaren. Hij vertelt hier iets over de eerste rekenles... Later is Jan hoofd geworden van een tweetal basisscholen in IJmuiden (Comité-Kruisberg). Hij kreeg later de taak deze scholen samen te voegen. Later heeft hij nog als leraar Nederlands in het vervolgonderwijs gewerkt. Interview 2013; 1:25 |
 |
De stage was een belangrijk onderdeel van de eigenlijke beroepsopleiding (de 'tweede leerkring'). Toch kwamen de stage-ervaringen als zodanig nauwelijks in de lessen terug. Maar de 'kwekelingen' kregen wel vaak bezoek van docenten. Hun commentaren en die van de leerkracht werden genoteerd in het 'stageschrift', waarvan hier een fragment (van Jan, 1961-1962). |
 |
In de derde leerkring (toen nog vaak 'hoofdakte' geheten) werden diverse scholen bezocht om een bredere kijk op het onderwijs (system) te krijgen, o.a. de kleuterschool en voortgezet onderwijs. Hier daarvan het hospiteeroverzicht. |
 |
Een belangrijke doelstelling van de kweekschool-opleiding was de leerlingen (enige) beschaving en cultuurbesef bij te brengen. Onderwijsgevenden waren vooral ook cultuuroverdragers! Daartoe behoorden keurige tafelmanieren, zoals het eten met 'mes en vork' en een beschaafde conversatie. Hier een diner met medeleerlingen en docenten, waaronder 'ome Wil' De Tombe. |
Kjell Wagner volgde aan de 'Da Costa' zowel de Havotop als de onderwijzersopleiding. Na onderwijzer en directeur te zijn geweest, werkt hij als docent Engels aan de Hogeschool Ipabo.
Jan Waaning werkte aan de 'Da Costa' vanaf 1974 als docent tekenen en cuma. Later werkte hij als docent Beeldende Vorming aan de Hogeschool Ipabo.
- Kjell over identiteit
- Kjell over sfeer
- Kjell over onderwijs
- Jan over identiteit
- X-sluit
|
Interview 2009; 2:14 |
Kjell deed nog 'toelatingsexamen' voor de Havo-top toen de school nog lag aan de Koepellaan te Bloemendaag, in een 'enorme villa'. Directeur De Tombe vroeg bij elk havo-toelatingsgesprek: 'Wil je door naar de P.A.?' - En iedereen zei natuurlijk: ja! Kjell vertelt hier over de identiteit van de school:
|
|
Interview 2009; 2:24 |
Op de 'Da Costa' heerste in het algemeen een goede sfeer, ofschoon er wel verschillen waren. Er was afstand leerlingen - docenten, maar De Tombe liet zijn mensen bijna altijd met 'ome' aanspreken (hijzelf als 'ome Wil'. Hoe vrouwen aangesproken werden, is onduidelijk! Kjell vertelt hier iets over de sfeer:
|
|
Interview 2009; 2:32 |
In dit (samengestelde) fragment gaat het over:
Men kan van ervaringen uit het verleden veel leren, zo blijkt ook hier weer. Kjell benadrukt de positieve invloed van deskundige, bevlogen docenten. Dat was vroeger van grote waarde, en is het nog steeds! |
|
Interview 2008; 2:02 |
Jan Waaning kwam als docent tekenen op de 'Da Costa', als opvolger van docent Piet Groot die adjunct werd. Jan heeft de toenemende contacten met de COK Alkmaar meegemaakt en raakte zo betrokken bij de fusieperikelen in 1984 (en later, in 1987, richting Ipabo). |
Leerlingen over...
Ter gelegenheid van een reünie in 2004 leverden vele oud-leerlingen herinneringen op schrift aan. Uit de gebundelde teksten enkele fragmenten:
'Ik herinner me ook nog de humor van Ds. Koch, die kerkgeschiedenis gaf. Hij zei een keer: 'Als je op het tentamen helemaal niets meer weet, en ik vraag je dan twee heiligen uit deze eeuw te noemen, én je zegt dan: "Paus Johannes de Drieëntwintigste en Ds. Koch", dan komt het wel goed'. (Steven de Vlieger, examengroep 1968)
'Heel bijzonder vond ik de tekenlessen van de heer Groot. De sfeer die hij in zijn lessen bracht, dreef onze creatieve vermogens tot artistieke hoogte. Daardoor heb ik altijd met veel plezier tekenles gegeven'. (Steven de Vlieger, 1968)
'Een leraar die ik nooit zal vergeten is Dr. Ir. E.C.M. Roderkerk. Zo ondertekende hij je les. Ik gaf een keer een les over paddestoelen en had in de Kennemerduinen 15 verschillende soorten geplukt. Wist ik dat het niet mocht? Meneer Roderkerk kwam mijn les bijwonen, riep keihard GVD en verdween. Sindsdien kon ik geen goed meer bij hem doen. De andere leraren waren veel aardiger.' (Arjo Geurts, examengroep 1965)
'Ik herinner me de lessen literatuur met leraar Leen Kip. En de voorbeelden die hij gaf van zijn zoontje Victor, als het ging over grammatica. Kip was een begenadigd waarnemer en verteller. Hij gaf geen les. Hij mijmerde hardop. Ingehouden emotie. En je liet je meevoeren in zijn wereld, of je wilde of niet. Intense ervaringen. Odysseus, Kalypso, Nausikaaä. (Douwe Laansma, examengroep 1968)
- België-reis
- Een geheimzinnige brief
- X-sluit
De 'Da Costa' organiseerde vanaf de jaren '60 verschillende reizen voor leerlingen en docenten naar het buitenland, onder meer naar Londen en Parijs, en ook naar België. Van zo'n België-reis (naar onder meer Brussel en Brugge) zijn hier opnamen te zien, gemaakt onder meer door Piet Groot. De beelden ( smalfilm, gedigitaliseerd) zijn niet geweldig, en missen geluid, maar geven toch een indruk van hoe het er in die tijd Opnamen eind jaren '60; 3:02 |
 |
Hiernaast: In deze teksten een ervaring tijdens een van de tochten naar België. (mede ontleend aan reünieboekje 2004) Ga met de muis over de brief...
|