De eerste jaren - Ontstaan, Problemen en Groei

Vroege geschiedenis

19 september 1957 De Besturen van de Christelijke Vormscholen Den Helder, Zaandam en Alkmaar, besluiten hun avondopleidingen te sluiten om in Federatief Verband een dagopleiding te beginnen in Alkmaar.
5 februari 1959 De 'Stichting Federatie van Christelijke Opleidingscursussenvoor kleuterleidsters benoorden het IJ' komt tot stand.
1 september 1960 De PC Opleiding voor Kleuterleidsters te Alkmaar wordt door het Rijk officieel erkend. Directeur wordt de heer H.A. Wijmans, woonachtig te Amsterdam. In deze eerste tijd was de COK-Alkmaar een afdeling van de COK-Amsterdam.
1 september 1962 De heer H.A. Wijmans wordt directeur van de COK te Amsterdam en wordt opgevolgd door de heer J.H. Houkes uit Gorkum. Jan Houkes was daar leraar pedagogiek aan een kweekschool.
15 december 1968 Het nieuwe schoolgebouw aan de Van de Veldelaan 920 wordt in gebruik genomen. Er waren 4 leslokalen, en een aula, maar geen gymnastieklokaal.

 

Vormschool en OK

FröbelAl in 1948 werden de termen 'bewaarschool', 'fröbelschool' en, wat men ook wel gebruikte, 'voorbereidend lager onderwijs', vervangen door de naam 'kleuterschool'. En in de jaren vijftig probeerde men de kwaliteit van het kleuteronderwijs te verhogen, onder andere door het verbeteren van de opleiding. Er kwam een Kleuteronderwijswet.

Friedrich W.A. Fröbel
(1782-1852)
  • Officiële status
  • Kleuteronderwijswet
  • X-sluit
 

In de jaren vijftig probeerde men de kwaliteit van het kleuteronderwijs te verhogen door onder andere het organiseren van congressen en studiebijeenkomsten. De financiering was vaak een probleem, gelden kwamen (soms mondjesmaat) van bijvoorbeeld kerkenraden en/of gemeenten.

Men wilde nu de Vormscholen een officiële status geven. In het verlengde daarvan moest rijkssubsidie mogelijk worden, en moesten er duidelijke normen komen voor opleiding en leeftijd van de leidsters (geen meisjes meer die nauwelijks de lagere school ontgroeid waren!). Om tot de opleiding te worden toegelaten was een (m)ulo-diploma vereist. De 'Vormschool' ging nu officieel 'Opleidingsschool voor Kleuterleidsters' (OK) heten, ook wel bekend als 'Kleuterleidsters Opleidingsschool' (KLOS). Gediplomeerden heetten 'kleuterleidster', respectievelijk 'hoofdleidster'.

 

Op 8 december 1955 werd de Kleuteronderwijswet aangenomen. Deze vertoonde veel overeenkomsten met de Lager Onderwijswet van 1920.
De belangrijkste maatregelen uit de wet zijn:

  • er komt een stichtingsnorm voor een kleuterschool. Die was voor kleinere plaatsen: 30; voor sten: 60
  • de gemeente betaalt de stichtingskosten en vergoedt de exploitatiekosten
  • het Rijk vergoedt de salarissen.

Voor het eerst wordt de inhoud van het kleuteronderwijs vastgesteld (art. 16). 'Het onderwijs richt zich op:

a. lichamelijke ontwikkeling
b. zintuiglijke ontwikkeling
c. taalontwikkeling
d. muzikale vorming
e. sociale vorming
f. verstandelijke ontwikkeling.

Het onderwijs moet worden gegeven volgens een speel-werkplan, dat door de hoofdleidsters, na overleg met het overige personeel, wordt ontworpen en door het bestuur vastgesteld en overgelegd aan de Inspectie.

Meer informatie over de Kleuteronderwijswet van 1955.

 

De eerste jaren

Hiernaast: Docenten met hun partners. Vooraan centraal: Jan Houkes, met rechts van hem Wim Voor in 't Holt, met zijn echtgenote naast hem.
Ga met de muis over de foto om een groep leerlingen te zien. De foto's dateren uit de tweede helft jaren zestig.

 

 

De eerste jaren waren enigszins rommelig. De COK had niet echt een eigen gebouw, maar maakte gebruik van verschillende lokaliteiten in Alkmaar. Vooral 'gymnastiek' was een probleem: de 'meisjes' moesten naar een andere plek heen en weer lopen! En onderweg waren vaak interessante dingen te zien!
De school had nauwelijks 'eigen' personeel: bijna alle lessen werden gegeven door deeltijders, die elders hun 'eigenlijke' baan hadden. Daardoor was het maken van een sluitend rooster een heidens karwei, en vaak onmogelijk.

  • Huisvesting
  • Personeel
  • Leerlingen
  • Wieke Bosch I
  • Wieke Bosch II
  • X-sluit

Er werd op vele plaatsen in Alkmaar huisvesting gezocht. De 'basis' was gelegen in de Wilhelminaschool aan de Doelenstraat, waar enkele lokalen ter beschikking stonden. Er was echter altijd een gebrek aan ruimte. Vandaar dat steeds gezocht werd naar andere lokaliteiten, zoals in het gebouw van de Hervormde Gemeente, of van de Doopsgezinde Gemeente, of de Gereformeerde Kerk aan het Kwerepad.

Links: de Wilhelminaschool in de jaren zestig. Het gebouw dateert van 1905 en is een van de mooiste voorbeelden van de Jugendstil (architect C.J. Ooms). Het is al lang geen school meer, maar biedt nu onderdak aan kunstenaars. Zie hier voor meer informatie.

Ga met de muis over de foto om de situatie van 2011 te zien.

 

 

Hierboven: drie foto's uit de jaren zestig, de tijd van de 'oude' Wilhelminaschool. Ga met de muis over de foto, klik op de pijltjes.

 

 

Toen de nieuwe directeur Jan Houkes op 1 september 1962 zijn intrede deed, had hij als college Mej. Weber, didactieklerares 'fulltime'. Verder waren er 17 parttime leraren. Er was geen conciërge noch administratieve hulp. De directeur moest zelf 17 lessen verzorgen, en trad ook op als adjunct en als conciërge. Gelukkig mochten aangeschaft worden: een typemachine (met 'brede wagen'), een stencilduplicator en een bandrecorder. Specifieke bevoegdheden waren er nauwelijks, Jan Houkes zelf was pedagoog. Veel leraren kwamen uit de praktijk, of hadden elders een baan: ze waren verbonden aan een Mulo of Lyceum. Voor hen was het werk aan de school een bijbaan, die zij echter vaak met genoegen deden. In de nog niet gesubsidieerde tijd was de vergoeding fl 1,50, en soms zelfs voor niets, omdat het bestuur geen geld had!

De dislocaties en de parttime leerkrachten maakten het schier onmogelijk een behoorlijk rooster samen te stellen. De lessen liepen voor door tot 18.00 of zelfs 20.00 uur en begonnen soms om 13.30 uur.

Aantallen Het leerlingenaantal was in 1960 nog slechts ongeveer 25, maar was in 1962 al opgelopen tot rond de 60 (de B-afdeling niet meegerekend). De splitsingsnorm was 31, voor de 'expressievakken' (gym, muziek, handenarbeid, tekenen) was die 27. Deze norm kon niet gehandhaafd worden door de roosterproblematiek.
Herkomst De meeste leerlingen kwamen van de (M)Ulo- en Huishoudscholen. Daar deze laatsten geen door de wet vereist diploma hadden, moest elk jaar een toelatingsexamen worden gehouden in augustus. Later verdween dit examen.
'Aard' van de leerlingen De meeste meisjes kwamen uit midden-milieus en waren als 'braaf' te typeren. Ze hadden doorgaans veel lol met elkaar, en waren daarbij 'trots' op hun school.

 

Interview 2008; 2:18

Wieke Bosch begon in 1962 aan de opleiding voor kleuterleidsters in Alkmaar. Twee jaar de 'A-akte', gevolgd door twee jaar de 'B-akte' (die in de avonden en op zaterdagen werd gegeven).

Hier vertelt zij over de de tijd van de A-akte. Zij typeert hier:

  • de school
  • de 'meisjes' (braaf hoor!)
  • de populaire kaasmarkt
  • de PC-identiteit en godsdienst-onderwijs
  • de rol van de methodiek-docente

Wieke heeft een aantal jaren als kleuter- en als hoofdleidster gewerkt, studeerde pedagogiek en werd zelf docente aan de COK-Amsterdam, aan de CPA en de VRA, en weer later de Ipabo. Hier was zij hoofd van het stagebureau.

 

Interview 2008; 2:14

In dit fragment vertelt Wieke meer over de COK-opleiding:

  • waren er (duidelijke) doelen?
  • hoe ging het in de stage? (de A-akte kende 3 dagen les en 2 dagen stage)
  • had je een praktijkschok? Nou en of!

Wieke heeft in de loop van de jaren een zeer grote kennis van en een brede visie op het onderwijs verworven; zij heeft daar ook veel over geschreven. In dit fragment gaat zij ook in op de vraag of de pabo-docent van nu óók ervaring op de basisschool moet hebben.

Op de tabbladen meer over de beginjaren.

 

Internationale contacten

Vanaf de zestiger tot in de zeventiger jaren onderhield de COK contacten met de 'Fachschule für Kindergärtnerinnen' in het Duitse Darmstadt (later genoemd de 'Fachschule für Sozialpädagogik'. Over en weer bezochten groepen leerlingen elkaars school en 'beroepspraktijk'. Overigens was er veel ruimte voor 'toeristische bezoekjes'. Het was toen nog een heel avontuur, zo met z'n allen in een (niet zo comfortabele!) bus, honderden kilometers ver, en dan voor een week ondergebracht worden bij een gastgezin!

  • Jumelage
  • X-sluit

Links: een uitwisselingsprogramma, Kindergärtnerinnen kwamen op bezoek in Alkmaar (waarschijnlijk in 1964).

De uitwisseling werd met het toen meer gangbare Franse woord 'Jumelage' aangeduid.

 

Boven: directeur Jan Houkes schudt de hand van Dr. Ritter, directrice van de Fachschule.
Ga met de muis over de foto. Je ziet een demonstratieles door een leerlinge, met de bezoekende groep achterin de zaal.

Op het tabblad wat meer over de uitwisseling.